Hz Ayşe Evlilik Yaşı Sosyolojik Açıdan Bakış
Ensar kadınları beni Resullulaha takdim ettiklerinde ben dokuz yaşında bir kızdım.(Sahih-i Buhari 1553) Hz Ayşe’den rivayetle diye uydurulmuş bir hadis diye geçen uydurmaca, canı sıkıldıkça Resul’ün sözü diye söz yazan iftiracıların sözleri ile başlıyoruz sohbetimize. Bu konu çok dillendirilir. Dillendirilmesinin haklı taraflarıda vardır tabi çünkü en erken kaynaklardan olan İbni İshak’ta Hz. Ayşe’nin 6 yaşında nişanlandığı, 9 yaşında evlendiği söylenmektedir. Bu bağlamda başka hadis kaynaklarındada benzer iddiaları görebiliriz. Hz Ayşe’nin 9 yaşında iken yaklaşık 55 yaşını aşmış Hz. Peygamber ile evlendiğine dair bir iddia dillendirilmiş ve bunun üzerinden lehte, aleyhte bir çok söz söylenmiştir. Şu kadar sölemem gerekir ki İslam inancı ilkeler bütünüdür.
Buradan çıkarımımız şudur ; bakınız Kuran evlenecek yaştaki insanların belli bir akli olgunluğa erişmesinin ve öylece sorumluluk verebilceğini söylüyor. Örneğin; Nisa Suresi 6.ayet ‘’ Yetimleri, evlenme çağına gelinceye kadar gözetleyin; ama eğer aklen olgunlaştıklarını tesbit ederseniz, mallarını kendilerine geri verin! Büyüyüverecekler diye mallarını alelacele ve saçıp-savurarak yemeye kalkmayın: İhtiyacı olmayan kimse tenezzül etmesin, muhtaç olan da münasip bir biçimde yararlansın! Mallarını kendilerine iade ettiğinizde, onlar adına şahitler bulundurun! Hesap sorucu olarak Allah yeter.’’ Bakınız burada ergenlik çağına değil, nikah çağına vurgu yapıyor. Bu şu demektir; Yetişkin bir düzeye gelip kaar ve zararını bilecek kadar rüştünü tamamlamış olmak. Bu bağlamda baktığımız zaman bir insanın evlenebilmesi için anne olma sorumluluğunu yerine getirmesi gerekir. Düşünebiliyor musunuz 9 yaşında, 12 yaşında bir çocuğu evlendiriyorsunuz ve siz buna annelik rolü vereceksiniz. Çocuğa çocuk rolü veriyorsunuz. Bunu kabul edebilmek mümkün değildir.
Dolayısı ile Hz. Ayşe’nin her ne kadar 6 yaşında, 9 yaşında, 8 yaşında evlendiğine dair rivayetler varsada, her rivayette var olan doğru anlamına gelmez. Üstelik bu rivayetleri farklı şekilde okuyabilcek ve ya bu rivayetleri çürütecek rivayetlerde var elimizde. Mesela Hz.Ayşe’nin ablasının yaşıyla, Hz. Ayşe’nin daha önce başından geçmiş evlilik geçtiğine dair rivayetlerle kıyasladığımız zaman aslında bu evliliğin 6 yaşında, 9 yaşında olmadığı çok aşikardır, çok alenidir. Peygamberimiz zaten 9 yaşındaki bir çocuk ile evlenmez. Bunu İslam’la izah edebilmek, din ile izah edebilmek mümkün değildir. O nedenlede kimi klasik gelenekteki yorumlarda; Efendim denir ki , savunmacı bir anlayış ile; aslında kızlar ergenlikten sonraki yaşları sayıldığı için Hz Ayşe 9 yaşından sonra ortalama ergenliğe girmişse 18 yaşında evlenmiştir. Bu aslında savunmacı bir mekanizmadır.
Çünkü ben hiçbir kaynakta böyle bir iddaaya rastlamadım. O zaman bulü çağında erkekleri niye öyle saymamışlar sorusunu sorduğu zaman aslında bunun savunmacı anlayışla ortaya atılmış olduğunu görürsünüz. Bu dönemlerdeki insanların birebir yaşlarının tespit ediecek hiç biri yoktur. 6 yaşında, 9 yaşında, 18 yaşında bakınız çeşitli rivayetler vardır. O zaman ortalamamızı vahye göre alıcaz. Vahiy ne diyordu burada? Rüşt çağına eriştiği zaman, mallarını verin veya sorumluluk verin bu bağlamdada buradan şöyle bir sonuç çıkartabiliriz. Hz. Ayşe annelik yapabilcek, eş olabilcek akli olgunluğa erişmiş nikah çağına erişmiş bir insandır ama bu şu demek değildir yani 18 yaşında evlendiği zaman evlilik çoktan meşrudur yada yerindedir sonucuda çıkmaz. Bu evlilik meselesi aynı zamanda kültürel bir meseledir. Ne demek istiyorum burada? Arap kültürüne göre 18 yaşındaki, 15 yaşındaki bir kızın 50 yaşındaki bir adamla evlenmesinde neyis görülmeyebilir o kültürel vasat bunu kabul edebilir ama 1400 yıl öncesinden bahsediyoruz.
Şuan bizim bulunduğumuz ortamda 50 yaşındaki bir adamın değil 15, 20 yaşında ki kızı alsa bunu o kültürel vasat kabul edebiliyor mu. Bu din değil, sosyolojik ve kültürel bir meseledir. Bu bağlamda Hz. Ayşe’nin küçük yaştaki evlendiğinden dolayı mesela Peygamberimizin muhaliflerinden hiç birisi O’nu kınamamamıştır. Yani bizim garip gördüğümüz gibi kimse garip görmemiştir. Bakınız münafıklar Zeynep ile yadırgamışlar ve bir çokta bununla ilgili dedikodular yapmışlardır Ahzab Suresinde buna açıklama getirilmiştir. Ama Hz. Ayşe ile ilgili böyle bir şey görmüyoruz. Çünkü o kültürel vasatta bu tür evlilik var ve doğal kabul ediliyor o yüzden. Bu yüzdende Hz. Ayşe ile evliliği kültürel yönü ile ele alırsak bunu o kültürel vasatta karşılığını olduğunu evet yaş denksizliği var ama bunu o sosyolojik vasat kabul ettiğini varsayarız bunu din bağlamında ele almak mümkün değildir. Hz. Ayşe’nin böyle küçük yaşta kısacası evliliğini kabul etmek mümkün olmuyor çünkü bir çok rivayetler vardır 6-9-12-18 yaşında türlü türlü rivayetler ama ilkeler dini olan İslamda akli olgunluk önemlidir.
Her zamanki gibi supersin kardeşim….