Kıskançlık Haset ve Gıptanın Farkları Nelerdir

Kıskançlık Haset ve Gıptanın Farkları Nelerdir post thumbnail image

Kıskançlık Haset Gıptanın Farkları Nelerdir

Birbiriyle çok benzeyen ve genel olarak karışan üç terimden bahsedeceğiz bugün… Öncelikle sözlük anlamlarını ifade etmekle başlayalım.

Kıskançlık: Kişinin kendi mahremini koruması yönünde gösterdiği aşırı duyarlılık, şeref ve namusuna zarar verecek durumlardan sakınıp korunmasını sağlayan duygusal tepkiye denir. Kıskançlık kişinin, sevdiği kişinin bir başkasını tercih etmesi halinde gösterdiği endişedir. Bilgi, sanat, soy, güç, mal, makam gibi toplumun değer verdiği şeylerin elden gitmesi korkusu ve bunları koruyup kollama isteği de genel olarak kıskançlık kavramıyla ifade edilir.

Haset: Başkasının sahip olduğu maddî veya manevi imkânların kendisine intikal etmesi veya kıskanılan kişinin bu imkânlardan mahrum kalması yönündeki istek ve niyeti ifade eder.

Haset etmek kuyusunu kazmak iki yüzlülük

Gıpta: Nimete kavuşma arzusu demektir. Bir kimsenin, maddî veya manevî imkân ve marifetlere sahip olan başka birine imrenmesi, onun elindeki nimetlerin yok olmasını isteme gibi kötü bir düşünceye kapılmadan kendisinin de aynı şeylere kavuşmayı arzulamasıdır.

imrenmek gıpta etmek

3 kelime temelde benzer gibi görünse de gösterilen alan, niyet, iyi ve kötü sonuçlanmasına göre değişmektedir. Gıpta olumlu iken, kıskançlık ölçüsü ve hak sahipliği gözetilince iyi aşırılığı kötü olabilen bir duygudur. Hased ise genel manasıyla kötü bir duygudur.

İslâm ahlakında dengeli bir kıskançlık duygusu asalet, namus, iffet ve mertliğin temeli sayılmış ve bir onur ifadesi olarak kabul edilmiştir. Bunun yanı sıra kıskançlık için görünen bir sebep gerekmektedir. Zan ve desteği olmayan düşüncelerle kişileri kıskanmanın yanlış olduğunu bunun onur veren bir kıskançlık değil, insanları kaygıya düşüren bir kuruntu, vesvese olduğunu bildirmişlerdir.

Peygamberimiz Allah’ın sevdiği ve sevmediği kıskançlık çeşitlerinin bulunduğu belirtilerek birincisinin haklı bir şüpheye dayanan kıskanma, ikincisinin ortada şüphelenecek bir durum yokken ortaya konan kıskançlık olduğu ifade edilmiştir (İbn Mâce, Nikâḥ)

Kadınların gizli hallerini araştırmaya varacak kadar kıskançlıkta aşırılığa sapmak olur bu yüzden yanlış ve zararlıdır. Ve aile içerisinde güvenin, saygının zedelenmesine sebep olur.

Görüldüğü üzere kıskançlık kişinin daha çok mahremini içeren durumlara karşı oluşturduğu bir duygudur. Kendine ait olan aile, eş ve eşya gibi şeyleri paylaşmak istememesi ve onları koruma arzusundan kaynaklandığı görülür. Ölçülü olduğu takdirde iyi, izzet ve şerefin göstergesi olabilecek fıtri bir duygudur.

Haset ve gıptaya gelirsek:

Gazali’ye göre, herhangi bir nimete mazhar olan kimse karşısında insan ya kıskançlık sonucu huzursuz olur veya mutluluk duyar. Bunların ilkine haset, ikincisine gıpta denir.

Peygamber’imiz, “Ancak iki kişiye haset edilir, bunlardan biri Allah’ın kendisine mal verdiği ve bu malı hak yolunda tüketme iradesine sahip kıldığı kişi, diğeri de Allah’ın kendisine ilim verdiği, hem bu ilimle amel eden hem de onu başkasına öğreten kişidir” (Buhari, ilim 15, Zekât 5)

Bu hadise bakarsak haset hakkında istisna durumlarda haset duygusuna izin verildiği görülür. Aslında bunun sebebi hasedin çok güçlü bir arzu olmasından kaynaklanır. Burada da tabi Hasedin yakıcı ve zarar verici hiçbir duygu düşüncesine yer verilmemiştir. Buradaki Haset tamamen bu güzel ve Allah’ın sevdiği iki hali çok isteyip hayırlı şekilde bu yolda yürümek ve hatta O kişiyi takva olarak geçecek durumda olmayı istemektir. Tabi istek gayet güzel ve zaten bunun bilincinde arzusunda olan insanın da bu duyguyla asla başkasına zarar veremeyeceği de aşikârdır. Zaten böyle bir konuda duyduğumuz Haset ki burda gıptaya daha yakın olan yönü diğer insanlara zarar veriyorsa bizlerin niyetinin bu olmadığını ve hem kendimizi hem de diğer insanları kandırdığımızı gösterir.

Allah’ın sizi birbirinizden üstün kıldığı şeyi -başkalarında olup da sizde bulunmayanı- hasretle arzu etmeyin… Allah’tan O’nun lütfunu isteyin” Nisa suresinde geçen bu ayetten de gayet net anlayacağımız üzere hasetten uzak durarak, kimsenin hiçbir şekilde kötülüğünü istemeden yol almak gerekir. Yani az önceki istisna hali haricinde haset duygusundan uzaklaşmalı ve ancak insanlara gıpta ile bakmak gerekmektedir.

Haset ciddi manada insana zarar veren bir duygudur. İnsanların arasını açan, kötü bir rekabet halidir. Yakar, yıkar. Bu durumda da kalplerimizde sevgi ve kardeşlik kalmaz. Zira Şeytanın hali de bize ibret olmalıdır. Adem a.s ı kıskanması sebebiyle itaatsizlik yapmış ve tüm insanlığı doğru yoldan, iyiden, güzelden uzaklaştıracağına ahdetmişti.

“Ateşin odunu yakıp bitirmesi gibi haset de iyilikleri mahveder” (Ebu Dâvud, Edep 44) Hadisinde bize anlattığı gibi şeytanın da tam da bize örnek olarak anlatıldığı hal bu hadisin karşısında oluyor. Şeytan haset duygusu yüzünden kovulmuştu huzurdan ve ebedi cehennemliklerden olmuştu. Hem kendini, hem de diğer insanların yanmasına sebep olmuştu.

Kıskanarak bakmak

Hasetten Korunmanın Yolları

Kendisine haset edilen kişinin hasetçiden gelebilecek zararlardan korunması için Kuran’ı Kerim ve Peygamberimizin hadislerinde hangi tedbirlere başvurması gerektiğinden bahsedilmiştir.

İbni Kayyım el-Cevziyye ayetlere bakarak Hasetten korunmanın yollarını şöyle sıralar:

Hasetçinin şerrinden Allah’a sığınmak (Mümin 56; Felak 1-5).

Takvaya yönelmek, Allah’ın emir ve yasaklarına uymak (Âl-i İmran 120).

Hasetçiye karşı sabırlı olup onunla çatışmaktan, ona eza vermekten sakınmak (Hac 60).

Allah’a tevekkül etmek (Talak 3).

Düşüncesinde hasetçiye yer vermemek, ihlâsla Allah’a yönelmek (Yusuf 24; Sad 82-83).

Hasetçinin kendisine musallat olmasını bir musibet kabul edip bu musibete sebep olabilecek günahlarından tövbe etmek (Âl-i İmran 165).

Mümkün olduğu kadar ikram ve ihsanda bulunarak hasetçinin zararından korunmak, hasetçi ve muzır kimselerin kalplerindeki kötülük ateşini onlara iyilik ederek söndürmek (Kasas 54; Fussilet 34-36)

Benzer Konular…

 

Başkalarının Kusurlarını Araştırmakla İlgili Yazılar

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Benzer Yazılar